صندوق قابل معامله در بورس یا ETF، مجموعه‌ای از دارایی‌هایی است که در قالب یک سبد، قابلیت معامله در بازارهای مالی را دارند. از آنجایی که این صندوق‌ها در بازار بورس معامله می‌شوند، نقش مهمی در سبد سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و معامله‌گران دارند. از زمان ظهور بیت کوین تا امروز، درخواست‌های متعددی برای ایجاد صندوق‌های ETF ارز دیجیتال ارائه شده است؛ اما به دلایل مختلفی، این درخواست‌ها تایید نمی‌شدند. پس از پشت سر گذاشتن چالش‌های قانون‌گذاری فراوان- به‌ویژه در آمریکا- چندین ETF بیت کوین در سال‌های اخیر تایید و راه‌اندازی شدند و اکنون در بازارهای مالی مختلف قابل معامله هستند. در این مقاله به معرفی ETFهای بیت کوین و ویژگی‌های آن می‌پردازیم و مزایا و معایب این صندوق‌ها را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

ETF بیت کوین چیست؟

ETF بیت کوین، صندوقی است که سبد آن از رمزارز BTC تشکیل شده و سهام آن در بازار بورس قابل معامله است. معامله‌گران می‌توانند سهام این صندوق را بدون درگیری با پیچیدگی‌های معاملات بلاکچینی، در بورس خرید و فروش کنند.

کسب درآمد از ارزهای دیجیتال در چند سال اخیر مورد توجه مردم و شرکت های سرمایه گذاری ارز دیجیتال بسیاری قرار گرفته است. در این بین، بیت کوین نسبت به سایر ارزهای دیجیتال از محبوبیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا نخستین رمزارز دنیاست و بیشترین ارزش بازار در جمع کریپتوکارنسی‌ها را دارد. اما سوال اصلی این است که چرا سرمایه‌گذاران به جای سهام ای‌تی‌اف، خود BTC را نمی‌خرند؟ برای اکثر سرمایه‌گذاران خرده فروش و یا موسسات بزرگ، خرید بیت کوین اقدامی پرخطر به نظر می‌رسد. علاوه بر این، خلاءهای مربوط به قانون‌گذاری، عدم شفافیت و ریسک‌های امنیتی عواملی هستند که برای افراد ناآشنا با این فضا تاحدودی ترسناکند. از طرفی نگهداری مستقیم بیت کوین، مسئولیت حفظ امنیت کلیدهای خصوصی را بر دوش سرمایه‌گذار قرار می‌دهد.

در مقابل، سرمایه‌گذاران با خرید سهام ETF بیت کوین، استرس نگهداری کلید خصوصی، نحوه ذخیره‌سازی و حفظ امنیت دارایی خود را ندارند. آنها دقیقا مانند داشتن سایر سهم‌‌ها، می‌توانند بدون نیاز به نگهداری و مدیریت مستقیم این دارایی، در بازار کریپتو سرمایه‌گذاری کنند. این روش، هم برای افراد عادی و هم سرمایه‌گذاران سازمانی بسیار جذاب است. برخی نکات مهم در ارتباط با صندوق ETF بیت کوین به شرح زیر است:

• معاملات بیت کوین فقط در ساعات کاری بورس باز انجام می‌شود.
• قیمت هر سهم با نوسان قیمت بیت کوین تغییر می‌کند.
• تمام اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند سهام ای تی اف بیت کوین را به‌جای صرافی‌ ارز دیجیتال، در بورس معامله کنند.
• ای تی اف‌ بیت کوین می‌تواند شامل سایر ارزهای دیجیتال مانند اتریوم باشد.
• تنها شرط سرمایه‌گذاری در این سبدها ساخت یک حساب کارگزاری است.
• کاربران می‌توانند معاملات خود را از طریق اپلیکیشن‌های معاملاتی مخصوص موبایل انجام دهند.

ETF بیت کوین چگونه کار می‌کند؟

ETF بیت کوین، صندوقی قابل معامله در بورس است که قیمت BTC را دنبال کند و به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بدون تملک BTC، در معرض این دارایی دیجیتال قرار گیرند. بهای این ETF ارز دیجیتال با قیمت بیت کوین در نوسان است. از این رو، هنگامی که ارزش بیت کوین افزایش یا کاهش می‌یابد، ارزش ای‌تی‌اف هم تغییر می‌کند. 

با این حال، از آنجا که ETFها درست مانند سایر سهام، آزادانه در بورس معامله می‌شوند، قیمت‌گذاری آنها ممکن است نسبت به ارزش دارایی اصلی (که در این مورد بیت کوین است) اختلاف داشته باشد. انجام معاملات ای‌تی‌اف با نرخی بالاتر از ارزش خالص BTC به این معناست که ETF با حق پرمیوم معامله می‌شود و بالعکس، انجام معاملات ای‌تی‌اف با نرخی کمتر از ارزش خالص بیت کوین، به معنای معامله ETF با تخفیف است.

به طور کلی ما دو نوع صندوق ETF برای رمزارزها داریم:

1. صندوق ETF آتی (فیوچرز)
2. صندوق ETF اسپات یا فیزیکی

ETF بیت کوین فیوچرز (آتی) چیست؟

برای درک ای‌تی‌اف آتی BTC، ابتدا باید بدانید معاملات فیوچرز بیت کوین چیست. این معاملات یک ابزار مشتقه هستند که به طرفین معامله اجازه داده در مورد خرید یا فروش BTC با قیمت و تاریخی از پیش تعیین شده توافق کنند. اساساً در این روش طرفین توافق می‌کنند که BTC را با قیمتی مشخص، در تاریخ معلوم خرید یا فروش کنند (صرف نظر از اینکه قیمت در آن تاریخ چقدر است). به این تاریخ خاص، تاریخ تسویه حساب (یا تاریخ انقضا) نیز می‌گویند.

هنگامی که قرارداد آتی بیت کوین منقضی (یا تسویه) شد، یکی از طرفین باید BTC را با قیمت توافق شده خریداری کند (یا بفروشد). در اصل آنها BTC مربوطه را با تخفیف/ پرمیوم دریافت می‌کنند، زیرا بعید است قیمت تغییر نکرده باشد. این قراردادها معمولاً در بورس کالا مانند بورس کالای شیکاگو (CME) معامله می‌شوند. قیمت قراردادهای آتی بیت کوین و قیمت حقیقی بیت کوین معمولاً بر اساس نرخ تسویه حساب معامله‌گران آتی متفاوت است. به عنوان مثال، اگر افراد بیشتری بر بر روی رشد بیت کوین شرط‌بندی کنند، ارزش این قراردادهای آتی بالاتر از قیمت فعلی بیت کوین در بازار خواهد شد. اکنون بیایید ببینیم ETF بیت کوین با پشتوانه آتی چیست.

همانطور که متوجه شده‌اید، یک صندوق BTC قابل معامله در بورس آتی، دارای پشتوانه بیت کوین‌های حقیقی نیست، بلکه توسط قراردادهای آتی BTC پشتیبانی می‌شود. ارزش این ETF از حرکت قیمت معاملات آتی BTC به دست می‌آید و شرکت مجری هر ETF، باید در این قراردادهای آتی پوزیشن داشته باشد و قیمت ETF خود را به آن‌ها متصل کند.

در حقیقت این گونه صندوق‌ها، به جای قیمت بیت کوین، قیمت معاملات آتی بیت کوین را ردیابی می‌کنند.

ETF بیت کوین اسپات چیست؟

یک ETF بیت کوین مبتنی بر معاملات اسپات، قیمت حقیقی BTC را ردیابی می‌کند. هدف اصلی این صندوق قرار دادن سرمایه‌گذار از طریق یک محصول قانونمند و شناخته شده مالی در معرض BTC است، بدون اینکه او مالک این دارایی باشد. صندوق اسپات برای آن دسته سرمایه‌‌گذاران ارز دیجیتال که در بازارهای مالی سنتی فعالیت می‌کنند مزایایی را به همراه دارد:

• قرارگیری در معرض بیت کوین از طریق یک محصول قانونگذاری شده
• دسترسی آسان
• بدون نیاز به ذخیره BTC 
• بدون نیاز به مدیریت کلیدهای خصوصی
• توانایی شورت کردن (فروش) بیت کوین

مورد آخر یک نکته مهم است زیرا سرمایه‌گذاری مبتنی بر اسپات به کاربران اجازه نمی‌دهد روی کاهش قیمت شرط‌بندی کنند. اما در ای‌تی‌اف، سرمایه‌گذاران قادرند سهام اسپات خود را شورت کرده و از روندهای نزولی بازار سود ببرند (منبع). قابل ذکر است که این نکته در مورد تمامی ETF ارز دیجیتال مانند اتریوم نیز صادق است.

مزایای ETF بیت کوین چیست؟

صندوق‌های قابل معامله بیت کوین، مزایایی برای بسیاری از معامله‌گران بازار بورس دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

راحتی

سرمایه‌گذاران سنتی بدون نیاز به ایجاد حساب در صرافی‌های ارز دیجیتال، امکان دسترسی به ETF ارز دیجیتال و BTC را خواهند داشت. بنابراین برخی معامله‌گران سنتی که به تازگی وارد بازار کریپتو شده‌اند، با همان حساب‌های کارگزاری خود به راحتی می‌توانند به معامله این نوع دارایی‌ها بپردازند.

سرمایه‌گذاری در یک ETF بیت‌کوین، ورود به بازار بیت کوین و استرس محافظت از BTC را که برای برخی سرمایه‌گذاران امری پیچیده است، تسهیل می‌کند.

مقررات

سرمایه‌گذاران نهادی مانند صندوق‌های بازنشستگی یا مدیریت دارایی، احتمالاً تابع قوانین خاصی هستند که آنها را از سرمایه‌گذاری مستقیم در BTC منع می‌کند. با یک ETF بیت کوین، آنها شانس بیشتری برای سرمایه‌گذاری در یک صندوق مورد تایید SEC خواهند داشت. امروزه بسیاری از موسسات مالی حتی اگر نتوانند BTC را مستقیماً خریداری کنند، می‌توانند در صندوق تراست بیت کوین گری‌اسکیل (GBTC) سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین سرمایه‌گذاری در بیت کوین با وجود یک ای‌تی‌اف قابل معامله در بورس، از منظر قانونی موجه‌تر است.

تنوع‌بخشی

یک صندوق بورسی ممکن است علاوه بر BTC شامل دارایی‌هایی دیگری مانند سهام شرکت‌ها یا طلا هم باشد. بنابراین استفاده از ETF بیت کوین راه خوبی برای تنوع بخشی به پرتفوی سرمایه‌گذاران است. این استراتژی به افراد کمک می‌کند تا ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری در یک دارایی یا مجموعه‌ای محدود از دارایی‌ها را کاهش دهند. 

نقدینگی

توانایی سرمایه‌گذاری در یک دارایی مرتبط با بیت کوین در بورس اوراق بهادار می‌تواند موج جدیدی از سرمایه‌گذاران (به عنوان مثال، سرمایه‌گذاران نهادی) را وارد بازار کند. این امر موجب افزایش نقدینگی بازار کریپتو شده و افراد بیشتری را به خرید و فروش BTC ترغیب می‌کند. 

شورت کردن

سرمایه‌گذاران نهادی می‌توانند ETF ارز دیجیتال و BTC خود را با استفاده از ای‌تی‌اف شورت کرده و با این قابلیت در شرایط ریزشی بازار هم سود کسب کنند. 

ترس

از آنجا که حدود یک دهه از عمر بازار کریپتوکارنسی می‌گذرد، گزارش‌های پرحاشیه‌ و کلاهبرداری‌های زیادی این حوزه را احاطه کرده که این موجب ترس برخی سرمایه‌گذاران برای ورود به این بازار شده است.

طبق گفته Markets Insider، حدود ۲۰ درصد از ۱۸.۵ میلیون BTC موجود، گم شده یا در آدرس‌های غیرقابل دسترس گیر کرده‌اند. از این رو صندوق ETF ارز دیجیتال برای افرادی که نگران ذخیره رمزارز خود هستند، آرامش خیال بیشتری به همراه دارد.

مارکتس اینسایدر:
گاهی اوقات ترس از ناشناخته‌ها منجر به دست کشیدن افراد از نیات خود می‌شود و ETFها به عنوان یک ابزار شناخته شده، باعث آسودگی خیال سرمایه‌گذاران می‌شود

معایب ETF بیت کوین چیست؟

هرچند ETF بیت کوین ممکن است ویژگی‌های جذابی را به سرمایه‌گذاران ارایه دهد، اما واقعیت این است که داشتن سهام ای‌تی‌اف با داشتن BTC حقیقی متفاوت است. در ادامه به برخی معایب ای‌تی‌اف بیت کوین اشاره می‌کنیم.

خطای ردیابی

هرچند هر ای‌تی‌اف نماینده یک دارایی اساسی است، اما عملکرد آن همیشه با عملکرد آن دارایی مطابقت ندارد. همانطور که قبلاً بحث شد، هیچ قانون نوشته شده‌ای درخصوص ارتباط قیمت ETF با بهای دارایی اساسی خود وجود ندارد. این معضل، «خطای ردیابی» نامیده می‌شود که بر اساس آن عملکرد قیمتی ای‌تی‌اف همیشه منعکس کننده قیمت حقیقی BTC نیست.

به عنوان مثال، حدفاصل ۱۹ تا ۲۷ اکتبر ۲۰۲۱، در حالی که بهای بیت کوین ۱% کاهش یافته بود، ارزش سهام ای‌تی‌اف صندوق پروشرز ۲.۴۵% و گری‌اسکیل  7.5% کاهش یافت.

کارمزدهای تراکنش و مدیریت

صندوق ETF بیت کوین پروشرز که اخیراً معاملات خود را در ایالات متحده آغاز کرده، دارای نرخ کارمزد ۰.۹۵ درصد است که این در مقایسه با سایر صندوق‌های بورسی، نسبتاً زیاد است. این یک کارمزد سالانه است که در طول دوره نگهداری سهام از کاربر دریافت می‌شود. علاوه بر آن اگر کارگزاری شما تراکنشی را دریافت کند، هزینه آن جداگانه اعمال می‌شود.

مالکیت

حامیان BTC دلیل اصلی علاقه خود به این ارز را تمرکززدایی و عدم دخالت نهادهای دولتی و بانک‌های مرکزی می‌دانند. اما صندوق‌های ای‌تی‌اف با در اختیار گرفتن کلیدهای خصوصی کاربران، موجب متمرکز شدن این حوزه شده که با ذات رمزارزها در تضاد است.

محدودیت ساعت معاملات

بیت کوین ۲۴ ساعت شبانه روز و هفت روز هفته معامله می‌شود و دارندگان آن می‌توانند در هر زمان در بازار فعالیت کنند. از سوی دیگر، ETF بیت کوین به صورت شبانه روزی معامله نمی‌شود و مشمول زمان باز و بسته شدن بازار بورس است. پس با این کار، معامله‌گران برخی فرصت‌های معاملاتی را در زمان بسته بودن بازار ای‌تی‌اف از دست می‌دهند.

تسویه حساب

یکی از مزایای بیت کوین سهولت در انجام تراکنش و پرداخت است. با BTC به جای اینکه چند روز کاری منتظر بمانید تا حواله بین‌المللی شما به مقصد برسد، این انتقال آنی انجام می‌شود. علاوه بر این کارمزدها به یک واسطه مالی وابسته نیستند و هزینه پرداخت‌ نسبتاً کم است.

در مقابل، تراکنش‌های ETF بیت کوین به همان مقدار زمان سایر سهام‌ها نیاز دارند (دو روز کاری). پس صندوق‌ ETF بیت کوین، سرمایه‌گذاران را به سیستم مالی سنتی باز می‌گرداند.

ابزار پرداخت

با ای‌تی‌اف نه تنها امکان تسویه آنی ارزهای دیجیتال را از دست می‌دهید، بلکه یک مزیت کلیدی BTC، یعنی استفاده به عنوان روش پرداخت را هم نخواهید داشت. سهام ای‌تی‌اف را نمی‌توان مستقیما برای پرداخت استفاده کرد و برای اینکار ابتدا باید به ارزهای فیات تبدیل شوند.

رویکرد قانون‌گذاران در قبال ETF 

کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) که در بزرگترین بازار سرمایه جهان فعالیت می‌کند، ای‌تی‌اف ها را تحت قانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری ۱۹۴۰ قانون‌گذاران کرده که عموماً تحت دستورالعمل‌های نظارتی مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (mutual funds) و تراست‌های سرمایه‌گذاری واحد (UIT) هستند.

بر اساس هشدارهای SEC الزامات نظارتی برای ETFها عبارتند از: 

• قانون اوراق بهادار فدرال و معافیت‌های مربوطه برای محافظت از سرمایه‌گذاران در برابر خطرات موجود.
• محدودیت‌های قانونی در استفاده از اهرم (لوریج) و تراکنش با اشخاص مرتبط.
• گزارش‌دهی دقیق و افشای اطلاعات.

تقابل SEC و ETF بیت کوین

قانون‌گذاران مالی ایالات متحده که در راس آنها رئیس کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)، گری گنسلر (Gary Gensler) به چشم می‌خورد، تا مدت‌ها شمشیر خود را برای صندوق‌های ETF بیت کوین از رو بسته بودند. به طوری که صرافی ارز دیجیتال Gemini دوبار برای دریافت مجوز ای‌تی‌اف BTC در آمریکا درخواست داد که هر دو آنها از سوی SEC رد شد.

کانادا به عنوان اولین کشور در فوریه ۲۰۲۱ به یک صندوق ETF بیت کوین مجوز فعالیت داد. این صندوق که با نماد BTCC فعالیت خود را در بازار بورس و اوراق بهادار تورنتو (TSX) آغاز کرد، توانست طی ۴۸ ساعت بیش از ۴۲۰ میلیون دلار سرمایه جذب کند. در آمریکا هم سرانجام پس از ماه‌ها بحث و مجادله، صندوق قابل معامله در بورس پروشرز با نماد BITO توانست از SEC مجوز فعالیت بگیرد. این صندوق هم در اولین روزهای کاری خود توانست بیش از ۵۵۰ میلیون دلار سرمایه جذب کند. 

بن جانسون مدیر پروژه تحقیقاتی بین‌المللی ETF مورنینگ استار:
پذیرش صندوق‌های رمزارز قابل معامله در بورس می‌تواند میلیون‌ها و حتی میلیاردها دلار به این بازار تزریق کند. ETF بیت کوین، گامی مهم در جهت اصلاح ساختار سنتی مالی است.

در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۹، SEC اعلام کرد که به تصویب قانون جدیدی برای بروزرسانی قوانین ای‌تی‌اف رای داده است. این کار با فراهم کردن یک چارچوب نظارتی شفاف، منسجم و کارآمد همراه شد تا ETFها مجبور نباشند برای معافیت‌های زمان‌بر و پرهزینه خود، قبل از ورود به بازار درخواست دهند.

یک سال پس از تصویب این قانون، کمیسیون بورس و اوراق بهادار معافیت‌هایی را که قبلاً برای برخی ETF‌ها مجاز بودند را متوقف کرد. به موجب آن، ETFهایی که بر این قانون تکیه می‌کنند، باید از قوانین جدید SEC برای محافظت از سرمایه‌گذاران پیروی کنند. این چارچوب نظارتی جدید، نوآوری و رقابت بیشتری را در حوزه ای‌تی‌اف ترویج می‌کند و بیش از پیش حافظ منافع سرمایه‌گذاران است. خصوصاً برای سرمایه‌گذاران خرده فروش که به طور فزاینده‌ای از محصولات ای‌تی‌اف به عنوان بخشی از سبد سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند.

در نهایت، بعد از فراز و فرودهای فراوان، در تاریخ ۱۰ ژانویه ۲۰۲۴ (۲۰ دی ماه ۱۴۰۲) کمیسیون SEC رسما خبر تایید ۱۱ صندوق ETF اسپات بیت کوین را در وب‌‌سایت خود منتشر کرد.

دورنمای صندوق ETF بیت کوین

اکنون با تصویب اولین ETF بیت کوین در ایالات متحده، سرمایه‌گذاران نسبت به پذیرش سایر ای‌تی‌اف ها خوش‌بین‌تر شده‌اند و بسیاری از متقاضیان (از جمله VanEck، WisdomTree، Amplify و Global X) در انتظار تایید درخواست خود هستند. با توجه به اینکه ETFهای آتی در بورس کالای شیکاگو تحت نظارت دقیق SEC فعالیت می‌کنند، آنها  در مقایسه با صندوق‌های اسپات، از شانس بیشتری برای پذیرش برخوردار هستند. 

چند شرکت دیگر مانند Invesco نیز در تلاشند تا ای‌تی‌اف هایی را در گروه متنوعی از دارایی‌های مرتبط با BTC معرفی کنند. سایر محصولات رقیب احتمالاً برای برآورده کردن تقاضا قرارگیری در معرض BTC ایجاد خواهند شد. پذیرش هرچه بیشتر ETF ارزهای دیجیتال می‌تواند موجب ورود سرمایه از وال‌استریت به بازار کریپتو شود و به تبع آن با تبدیل رمزارزها به یک کلاس دارایی قانونی، بهای آنها رشد بی‌سابقه‌ای خواهد داشت.

ETF بیت کوین؛ متمرکز شدن یا افزایش محبوبیت

امروزه صحبت‌ها درخصوص ETF بیت کوین با دو رویکرد متفاوت مطرح می‌شود؛ عده‌ای آن را به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری ایده‌آل دانسته که در نهایت منجر به جهشی بزرگ به سمت پذیرش ارزهای دیجیتال می‌شود. دسته دیگر هم معتقدند، صندوق ETF بیت کوین احتمالاً در درازمدت باعث متمرکز شدن این بازار می‌شود که خلاف ذات غیرمتمرکز این پادشاه ارزهای دیجیتال است. البته در حال حاضر سایر ETF ارز دیجیتال مانند دیفای، اتریوم، بی‌ان‌بی، کاردانو و پالیگان بازار خوبی دارند و توانسته‌اند توجه معامله‌گران سنتی را به خود جلب کنند.

نظر شما چیست؟ آیا معتقید ETFها نقش سازنده‌ای در آینده بازار کریپتو کارنسی دارند؟ مشتاقانه منتظر شنیدن دیدگاه شما همراهان عزیز هستیم.